Uithuisplaatsing? Hou broers en zussen samen!

Het is woensdagnamiddag. Terwijl zijn vier jongere broers en zussen op de schommel spelen, maakt Denis (schuilnaam) zich klaar om te gaan bowlen. Een verjaardagsfeestje. Zijn kleine zus vraagt aan begeleidster Anne of ze straks een dutje mag doen. “Vincent stond deze ochtend al om zes uur op mijn bed te springen!”

Denis en zijn broers en zussen wonen niet meer bij hun ouders. De jeugdrechtbank besloot dat ze daar niet veilig en gezond konden opgroeien. Een plaatsing in een voorziening van de jeugdzorg drong zich op. Omdat SOS Kinderdorpen een bijzondere focus heeft op het opvangen van broers en zussen, wonen zij vandaag alle vijf in familiehuis Le Saule, één van de zeven familiehuizen van het SOS Kinderdorp Chantevent (Marche-en-Famenne).

Stéphanie Haxhe, psychologe in het kinderdorp en gespecialiseerd in familietherapie met broers en zussen, vertelt ons waarom dat zo bijzonder is.

Elke plaats opvullen? Of even wachten?

“Dat Denis en zijn broers en zussen hun dagelijkse leven vandaag nog op die manier kunnen delen, is alles behalve vanzelfsprekend. Want het komt zelden voor dat vijf broers en zussen, kortweg brussen, samen in één voorziening van de Belgische jeugdzorg opgevangen worden. Hoewel de wet zegt dat brussen samen moeten opgevangen worden, gebeurt dat in de praktijk zeker niet altijd.

De voornaamste reden is het tekort aan plaatsen in de jeugdzorg. Als er ergens een plaats vrijkomt, wordt die meteen opgevuld. Vaak één per één. Dat is bij SOS Kinderdorpen anders. Hier wachten we tot er nood is om meerdere kinderen van één familie samen op te vangen. Zodat we brussen niet hoeven te scheiden. 34 van de 39 kinderen in het kinderdorp zijn hier met minstens één broer of zus.”

Broers en zussen: een laboratorium van experimenteren

“De band tussen broers en zussen is vandaag nog steeds een onderwerp waar weinig onderzoek naar is. Dat de relatie met de ouders cruciaal is voor een gezonde ontwikkeling, is algemeen bekend. Maar over broers en zussen wordt minder gesproken.

Ten onrechte, volgens mij.De dynamiek tussen broers en zussen is voor kinderen een laboratorium waar ze vrij kunnen experimenteren. Grenzen aftasten. Kletsende ruzie maken en een kwartier later weer samen spelen. Een unieke mix van solidariteit, rivaliteit en liefde die handelingen toelaat die in andererelaties niet zomaar aanvaard worden.

Daarom is die relatie belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen. Voor kinderen die opgroeien in de jeugdzorg, is de band met broers en zussen nog belangrijker. Daar zijn grosso modo drie redenen voor:

1. Een gemeenschappelijk verleden:
   Ze delen hetzelfde verhaal, dezelfde vraagstukken en emoties over hun verleden, dezelfde confrontatie met hun ouders. Dat creëert een band die belangrijk is om dat verleden een plaats te geven.
2. De meest duurzame familierelatie:
   Brussen betekenen voor elkaar vaak de laatste link naar het gezin waar ze uit voortkomen. Omdat ze ook van dezelfde generatie zijn, is die daarmee de meest duurzame familierelatie.
3. De start van een sociaal netwerk:
   Door hun turbulent verleden hebben zij vaak weinig hechte vriendschappen of familierelaties. Dat wordt vooral een probleem als ze op hun achttiende plots alleen moeten gaan wonen. Ten eerste omdat ze niemand hebben die hen helpt bij alle uitdagingen. Ten tweede omdat ze zich vaak erg eenzaam voelen. Brussen zijn dan de eerste stap naar een sociaal netwerk.

Van dat laatste zien we vandaag een heel mooi voorbeeld in het kinderdorp. Laetitia woont nog hier, haar oudere broer Dylan staat op het punt om alleen te gaan wonen en haar zus Laura woont in l’Olivier, het jongerenproject van het kinderdorp.

Iedere twee weken breng ik hen samen, zodat ze met elkaar in contact blijven. En ik probeer hun levens aan elkaar te linken. De zusjes helpen Dylan bijvoorbeeld bij de zoektocht naar een appartement. En Laetitia beloofde haar broer om te komen schilderen als het zover is. Ik weet zeker dat Dylan zijn kleine zusjes ook zal helpen als zij op hun achttiende alleen moeten gaan wonen.”

Alle stukjes van de puzzel

SOS Kinderdorpen zorgt er niet alleen voor dat broers en zussen in hetzelfde gezin kunnen opgroeien, het gaat ook proactief aan de slag met de onderlinge relatie. Psychologe Stéphanie: “De relatie tussen broers en zussen is een wereld op zich. Als je hen samen ziet, hun gedrag en emoties als geheel kan beschouwen, dan heb je alle stukjes van de puzzel. Als ze niet bij elkaar zijn, mis je dat globale beeld. Denis bijvoorbeeld, kan soms een kort lontje hebben. Die boosheid is meestal gelinkt aan bepaalde gevoelens uit het verleden, herinneringen of recente gebeurtenissen (de mama die niet kwam opdagen voor een ontmoeting, bijvoorbeeld). In nabijheid van zijn broers en zussen, kan je die boosheid in een context plaatsen. Zonder is dat moeilijk. De tabel hieronder illustreert dit mooi.

Als de ouders erkennen dat het misliep

“Ik begeleid de kinderen van Le Saule ook in de relatie met hun mama. Eén keer per maand organiseren we een ontmoeting in het kinderdorp. Uit die ontmoetingen leren de kinderen waarom ze nu eigenlijk geplaatst moesten worden. De mama erkende onlangs dat ze tekortschoot als moeder, dat ze niet de mama kon en kan zijn, die ze wil zijn. En ze vertelde over de moeilijkheden van het gezin waarin zij zelf was opgegroeid.

Dit betekent zo veel voor de kinderen. We zien heel vaak dat kinderen zichzelf de schuld geven van hun plaatsing, ‘omdat ze niet braaf genoeg waren’ of zo. Nu zagen Denis en zijn broers en zussen heel duidelijk dat hun mama problemen had, slecht in haar vel zat. En dat ze daarom vandaag in het kinderdorp wonen.”

Decoder

“Op zich zijn die ontmoetingen geen eenvoudig gegeven. De mama voelt zich niet altijd goed in haar vel en ook de kinderen kunnen wispelturig zijn in hun gedrag.

Ik probeer die communicatie vlot te doen verlopen. Ik help de mama om in contact te treden met haar kinderen. Denis, bijvoorbeeld, is een tiener. Sowieso hangt die al niet rond de hals van zijn moeder. Hij is wat teruggetrokken en heeft het moeilijk om zich uit te drukken. De mama is geneigd dit te interpreteren als een gebrek aan interesse. Maar dat is fout. Denis miste nog nooit een bezoek, dat spreekt boekdelen. Ik ben eigenlijk de decoder, zoals bij de televisie: ik breng de boodschappen over zoals ze die bedoelen. Zodat ze elkaar juist begrijpen.

En de broers en zussen spelen ook decoder voor mekaar. De oudste broer vroeg zich bijvoorbeeld af of hij zijn papa mocht toevoegen op facebook. Hij wou dat zijn mama blijkbaar zelf niet vragen. Maar zijn jongere zus deed het wel voor hem. En zo zijn er in elke ontmoeting kleine momenten waarop ze mekaar versterken, individueel en in hun relatie naar hun mama toe. En de ene profiteert van de progressie van de andere.”