Beleidswerk
De meerderheid van de Belgen realiseert zich dat traumatische ervaringen uit de kindertijd kunnen leiden tot mentale moeilijkheden zoals angsten, nachtmerries en depressies. Dat er ook een ingrijpend effect kan zijn op de fysieke gezondheid, is vooralsnog minder geweten. Dat blijkt uit een bevraging bij 2.000 Belgen door jeugdhulporganisaties OBC Terwende-Espero en SOS Kinderdorpen.
7 Belgen op 10 geven bijvoorbeeld aan te geloven dat depressieve klachten vaker voorkomen bij volwassenen die tijdens hun jeugd herhaalde traumatische ervaringen moesten verwerken. Ook angsten, nachtmerries en een laag zelfbeeld staan hoog in het lijstje. Daartegenover staat dat maar 1 op 4 een relatie ziet met bijvoorbeeld hart- en vaatziekten en 1 op 5 met kanker.
Nochtans is die relatie er wel degelijk, bevestigt kinderpsychiater Eva Kestens van OBC Terwende-Espero: “Als kinderen gedurende een lange periode blootgesteld worden aan herhaalde traumatische ervaringen, zoals bijvoorbeeld misbruik en verwaarlozing, maar ook pesten en racisme, dan kan er complex trauma optreden. Vooral op jonge leeftijd kan de impact van zo’n trauma een heel leven doorwerken in gedrag en gezondheid. Zelfs tientallen jaren na de feiten kunnen mensen nog last hebben van angsten, nachtmerries en andere psychische klachten. Door de chronische toxische stress die trauma veroorzaakt, ontstaat er een verhoogd risico op auto-immuun, hart- en vaatziekten en kanker, met een correlatie die hoger ligt dan tussen roken en longkanker.”
Hilde Boeykens, Directrice SOS Kinderdorpen België“Ook een veilige en stabiele relatie met een volwassene is bijvoorbeeld ontzettend belangrijk om kinderen te helpen herstellen van traumatische ervaringen. De erkenning dat wat zij hebben meegemaakt een onrecht is, is net zo belangrijk.”
Niet enkel professionele hulp kan helpen
Gelukkig zijn er ook beschermende factoren, die zowel helpen voorkomen als herstel bespoedigen. Psychologische hulp werd het meest naar voor gebracht door de respondenten. 1 op 2 geeft zelfs aan dat “mensen met complex trauma enkel geholpen kunnen worden door professionals.” Dat wil Hilde Boeykens, directrice van SOS Kinderdorpen, graag nuanceren. “Ook een veilige en stabiele relatie met een volwassene is bijvoorbeeld ontzettend belangrijk om kinderen te helpen herstellen van traumatische ervaringen. De erkenning dat wat zij hebben meegemaakt een onrecht is, is net zo belangrijk.”
© Katerina Ilievska
Misvatting
Een andere misvatting die we graag rechtzetten, is dat kinderen onder de drie jaar zich niet voldoende herinneren om gevolgen te ervaren van traumatische ervaringen. 18% van de respondenten gelooft nog in die mythe, de helft geeft aan dat leeftijd geen rol speelt. Eva Kestens: “Complex trauma schrijft zich in het brein en het stresssysteem. Een kind dat ontwikkelt, ontwikkelt samen met zijn brein en dat gaat onwaarschijnlijk snel, vooral tijdens die eerste levensjaren. Als dat stresssysteem heel vaak opnieuw en opnieuw getriggerd wordt zodat het niet tot rust kan komen, dan gaat het zich ook anders ontwikkelen en dat heeft een heel grote invloed op ons lichaam. Dat stresssysteem is bijvoorbeeld ook gelinkt aan ons immuunsysteem.”
De kinderpsychiater benadrukt ook dat mensen wel degelijk kunnen herstellen van complex trauma en vat kunnen krijgen op hun stresssysteem. Daar waar 45% van de respondenten niet gelooft dat herstel mogelijk is of het niet weet. Kestens: “als we er op tijd bij zijn, als de traumatische ervaringen stoppen, als we slachtoffers en hun gezinnen goed omringen en als we gericht therapie kunnen bieden, dan kunnen mensen grote stappen vooruit zetten. En ook in het voorkomen van traumatische ervaringen valt er veel te winnen. Een recente studie* schatte de gezondheidskosten van zogeheten “Adverse Childhood Experiences” in Europa op 581 miljard dollar. Inzetten op preventie van traumatische ervaringen zou onze samenleving veel geld en nog meer menselijk leed besparen. Diezelfde studie stelt dat onze samenleving 105 miljard dollar kan besparen als het aantal traumatische ervaringen in de kindertijd met 10% daalt.”
Eva Kestens, Kinderpsychiater OBC Terwende-Espero"Als we slachtoffers en hun gezinnen goed omringen en als we gericht therapie kunnen bieden, dan kunnen mensen grote stappen vooruit zetten. "
Naar een trauma-sensitieve samenleving
SOS Kinderdorpen en OBC Terwende-Espero investeerden de afgelopen jaren in een trauma-sensitieve omkadering voor kinderen in hun projecten en organiseerden vormingen voor jeugdhulpprofessionals. Maar volgens de organisaties is er ook breder nood aan een betere kennis en begrip over complex trauma.
Hilde Boeykens: “De meerderheid van de kinderen waar wij mee werken, maakten in hun verleden traumatische ervaringen mee. Ze leerden omgaan met situaties die geen enkel kind zou mogen meemaken. Sommige kinderen leerden om zich zo klein mogelijk te maken, om onzichtbaar te worden, typisch bij bijvoorbeeld mishandeling. Anderen ontwikkelden net strategieën om kost wat kost gezien te worden, wat dan weer een reactie kan zijn op verwaarlozing. Vandaag worden die kinderen nog te vaak afgerekend op hun gedrag. Ze worden gestraft op school, berispt door ouders van klasgenootjes of vergeten voor verjaardagsfeestjes. Ze voelen zich onbegrepen en ongehoord, wat hun traumatische ervaringen nog kan versterken. Dat willen we bij SOS Kinderdorpen veranderen, samen met OBC Terwende-Espero en een netwerk aan andere partners.”
En daar kan elk van ons toe bijdragen. We delen advies voor verschillende doelgroepen waarmee je kinderen trauma-sensitief kan benaderen. Professionals in de zorg kunnen aan de slag met onze praktische gids rond trauma-sensitieve zorg of kunnen terecht op www.kiem.team voor vormingen en supervisie rond trauma-sensitief werken.
Hilde Boeykens, Directrice SOS Kinderdorpen België"Vandaag worden die kinderen nog te vaak afgerekend op hun gedrag. Ze worden gestraft op school, berispt door ouders van klasgenootjes of vergeten voor verjaardagsfeestjes. Ze voelen zich onbegrepen en ongehoord, wat hun traumatische ervaringen nog kan versterken. "
OBC Terwende-Espero zijn twee kleinschalige therapeutische centra in Leuven en Brussel. Ze helpen gezinnen en jongeren wanneer samenleven thuis moeilijk loopt. Hoe ? Dat is telkens anders, afhankelijk van wat die gezinnen en jongeren nodig hebben. Ze bieden een mix-op-maat van verblijf in een leefgroep, individuele therapieën, schoolbegeleiding en gezinswerking. Het OBC zet mee zijn schouders onder het tot stand komen van de erkenningsplek (voor mensen met complex trauma). In de schoot van OBC terwende-Espero ontstond Kiem. Het Kiem team verzorgt vorming en supervisie rond traumasensitieve hulpverlening en behandeling.
Steun ons en help kinderen in nood!