Families in België
Jongeren blijven gemiddeld tot hun 26ste thuis wonen. Maar als je opgroeit in de jeugdhulp, en dus moeilijk terecht kan bij je ouders of familie, ligt dat even anders. Zij moeten op hun 18 jaar al in grote mate zelfredzaam zijn. Vanuit SOS Kinderdorpen weten we dat het belangrijk is om hen niet alleen te laten tijdens die moeilijke overgang. In dit artikel ontdek je hoe we jongeren begeleiden bij de stap naar een zelfstandig leven.
© Gerhard Berger
SOS Kinderdorpen viert dit jaar haar zestigjarig bestaan in België. Dat wilt zeggen: 60 jaar een veilige plek bieden aan kinderen die (tijdelijk) niet bij hun ouders terecht kunnen. Vanuit die ervaring weten we we dat de overgang van de jeugdhulp naar een volwassen en zelfredzaam bestaan niet evident is. Verre van zelfs. Als we luisteren naar de jongeren, dan is deze verandering een periode vang angst, onzekerheid en een heleboel praktische vragen. Bijvoorbeeld: “Hoe ga ik mijn huur, rekeningen en boodschappen betalen als ik weinig of geen inkomen heb?"
Maar ook emotioneel is het een grote stap: het betekent dat je begeleiders en vrienden waar je jarenlang mee samen woonde moet inruilen voor een nieuwe, onbekende plek. Wetende dat ze waarschijnlijk niet op hun familie kunnen rekenen. En dat ze nog niet goed weten bij welke organisaties ze terecht kunnen om hulp te vragen.
Daarom bereiden we de jongeren in onze zorg zo goed mogelijk voor op deze overgang, zodat ze de grote stap naar een zelfredzaam bestaan met succes kunnen voltooien.
In ons SOS Kinderdorp Chantevent, in de buurt van Marche-en-Famenne, kunnen vier tieners ervoor kiezen om vanaf hun 16 jaar “op kot” te gaan. Ze kunnen dan zelfstandig gaan wonen in één van onze studio’s in het kinderdorp, waar ze met de steun van onze begeleiders zelfstandig leren leven: hoe ze hun geld best gebruiken, hoe ze moeten koken, hoe ze afspraken maken. Altijd op hun eigen ritme.
En omdat we ons ervan bewust zijn dat niet alle jongeren zich klaar voelen om op achttien jaar zelfstandig te gaan wonen, hebben we sinds 2008 het jongerenhuis l’Olivier. Vier jongeren tussen 18 en 23 jaar wonen er zelfstandig, maar met onze begeleiders als vangnet. Ze doen hun boodschappen, organiseren hun huishouden, zetten hun studies of carrièreplannen voort... En onze begeleiders helpen hen zowel met praktische zaken als met emotionele ondersteuning.
Op dezelfde manier begeleiden we ook twaalf jongeren die verspreid wonen in de provincies Namen en Luxemburg.
"Onze ondersteuning varieert van jongere tot jongere," legt Elodie uit, begeleidster van ons jongerenproject in Wallonië. "We werken vanuit verbinding, begrijpen wie de jongere vandaag is en wat zijn of haar dromen voor de toekomst zijn. We proberen de band met de jongeren te creëren. We luisteren naar hen en proberen van daaruit op maat in te spelen op hun noden en behoeften."
Ook begeleidster Ine bevestigt die persoonlijke aanpak: "Elke jongere heeft andere noden, vragen en doelen". Ine werkt in ons opvanghuis Hejmo Plus in Leuven. Daar bieden we een warme plek aan jongeren tussen 16 en 18 jaar die hun land zijn ontvlucht en alleen in België zijn aangekomen. Ine: "Deze jongeren wonen meestal al ongeveer een jaar in België. Maar ze hebben zeker nog hulp nodig om hun weg te vinden in het leven hier," benadrukt Ine. “We bieden zowel individuele begeleiding als begeleiding in groep. We kijken naar de noden van elke jongere op het vlak van administratie, psychosociale zorg, sociale netwerken, school en werk, budgetbeheer, mentale en fysieke gezondheid, dagelijkse activiteiten enzoverder. Het is een samenwerking tussen de begeleider en de jongere".
© Katerina Ilievska
Doorheen het traject kent elke jongere zijn of haar eigen groeiproces, vertelt Ine: "De ene jongere evolueert op vlak van taal en openheid. Jongeren die zich gaandeweg beter in hun vel gaan voelen, durven praten en vertellen over zowel de mooie als de moeilijke momenten… Bij anderen gaat het soms om heel praktische zaken, zoals zelfstandigheid qua transport. Eén van de jongens kon bijvoorbeeld niet zelfstandig de bus nemen toen hij bij ons toekwam. Hij begreep het uurrooster niet, de busnummers en belde dan in paniek dat hij zijn weg niet vond. Toen hij Hejmo Plus verliet, kon hij met Google Maps perfect overal zijn weg vinden. Dat lijkt misschien iets klein, maar het is een hele stap vooruit in zelfredzaamheid."
"We zien bij elke jongere veel vooruitgang op verschillende gebieden. Maar tegelijkertijd kunnen ze ook lang niet alles leren voor ze achttien jaar zijn. Ze hebben dus nog veel uitdagingen eens ze Hejmo Plus hebben verlaten. Daarom proberen we na hun vertrek een organisatie te vinden die hen kan helpen, zoals bijvoorbeeld Minor Ndako. Dat is dan minder intensieve begeleiding, maar wel een goede overgang tussen Hejmo Plus en zelfstandige leven.“
Ine, begeleidster n ons opvanghuis Hejmo Plus"We zien bij elke jongere veel vooruitgang. Maar ze kunnen ook niet alles leren voor ze achttien jaar zijn."
We vinden het belangrijk om jongeren een stem te geven in beslissingen over de wereld en omgeving waar zij deel van uit maken. Zodat zij zelf een belangrijke rol kunnen spelen in het veranderen en verbeteren van de jeugdhulp van morgen. Daarom zorgen we er steeds vaker voor dat onze projecten voor én door jongeren worden georganiseerd. Een mooi voorbeeld vinden we bij Mélanie, die als master trainer mee werkte in ons project rond trauma-sensitieve zorg. Samen met andere jonge ervaringsdeskundigen gaf ze begeleiders en andere jeugdhulpprofessionals vormingen om beter om te gaan met complex trauma bij kinderen.
Mélanie: "Vanuit mijn eigen ervaring in de jeugdhulp kan ik de begeleiders een ander inzicht bieden. In hun dagelijkse werking zijn ze vaak onderbemand, daardoor hebben ze niet altijd de tijd en ruimte om het standpunt van het kind te begrijpen. Ik kon hen vertellen: “Die kinderen hebben een zwaar verleden. Ik heb dat ook meegemaakt. En ik weet dat hun gedrag een normale reactie is gezien de abnormale omstandigheden waarin ze moesten opgroeien. Dat helpt begeleiders om hun reactie aan te passen. Zodat ze de kinderen nog beter kunnen ondersteunen. En ik wil hen graag bedanken omdat zij er elke dag opnieuw staan voor de kinderen.”
Mélanie (rechts) op onze bewustmakingsdag. © Griet Dekoninck
In onze projecten bouwen we zoveel mogelijk aan een klimaat waarin jongeren zich gehoord en begrepen voelen. Zodat ze zelf ook mee kunnen bepalen hoe hun dagelijks leven en omgeving eruit ziet. Dat doen we bijvoorbeeld via jongerenbijeenkomsten, maar we doorweven het ook in het dagelijkse leven binnen elk project.
Bovendien willen we hun stem ook naar een hoger niveau tillen. Recent nog spraken we met 17 jongeren over de uitdagingen die zij ervaren in hun dagelijkse leven. Welke ondersteuning missen ze? Waar hebben ze het meeste moeite mee? Op die manier willen we de stem van jongeren ook tot bij de politiek krijgen. Zodat het beleid rond jeugdhulp steeds mee geïnspireerd wordt door de noden en behoeften van de jongeren die er deel van uitmaken.
Een eerste duidelijk punt daarbij is dat we de capaciteit van dit soort jongerenprojecten moeten verhogen. Want vandaag zijn er nog heel veel jongeren die uitstromen uit de jeugdhulp zonder hulp of begeleiding. Zowel in Vlaanderen als in Wallonië krijgen we meer aanvragen dan we plaatsen hebben. Toch al een beetje goed nieuws op dat vlak: de komende maanden mogen we in Leuven twee nieuwe opvanghuizen voor tien jonge vluchtelingen openen.
Steun ons en help kinderen in nood!